معرفی گیاه زعفران

زعفران یک نوع گیاه است و از طریق پیاز زعفران رشد می‌کند و دارای یک پوشال قهوه‌ای رنگ است که از آن محافظت می کند و بعد از این که پیاز این گیاه کاشته می‌شود، رشد می‌کند و یک ساقه ایجاد می‌کند و در انتهای آن یک غنچه ایجاد می‌شود و بعد از گلدهی، گل بنفش با ۶ گلبرگ زیبا به وجود می آید و از ۳ کلاله قرمز رنگ محافظت می‌کنند. این سه کلاله ی قرمز در واقع همان ماده خوش طعم و خوش رنگ است که با زحمت فراوان تهیه می‌شود.

یکی از صادرات مهم غیر نفتی در ایران زعفران می باشد و به دلیل ارزش فراوانی که دارد به طلای سرخ لقب گرفته است و دارای رتبه ی اول جهان بعد از کشورهای اسپانیا، افغانستان، مصر، ایتالیا، ترکیه، پاکستان، سوئیس و یونان می باشد.

زعفران سالیان سال است که به عنوان گران ترین ادویه ی جهان محسوب می شود و روش کشت و مصرف آن از کشورمان ایران به دیگر نقاط دنیا راه پیدا کرده است. پیاز این ادویه ی خوشبو و گران قیمت را در ماه های مهر و آبان کاشت می کنند و در ماه آذر گل های زیبا و خوشبو زعفران شکوفا می شوند.

حدودا 85% زعفران تولیدی کشور برای استان های خراسان رضوی و خراسان جنوبی می باشد و 15% دیگر هم مربوط به استان های همدان، خراسان شمالی، یزد، اصفهان، گلستان و فارس نیز است.

آب و هوای مناسب جهت کاشت و پرورش زعفران

این گیاه برای نواحی نیمه گرمسیری که تابستان های گرم و خشک و زمستان های ملایم و سرد دارند مناسب می باشد و بهتر رشد می کند ولی با توجه به کاشت این گیاه در همدان نشان داده که می تواند زمستان های سرد را هم تحمل کند.

پیاز این گیاه در طول تابستان به خواب می رود و برگ های آن زرد و خشک می شود و ماه های رشد آن از آبان تا اردیبهشت ماه است و به همین دلیل زمین های گرم و خشک برای کاشت زعفران مناسب نمی باشد.

زعفران در دماهای پایین تا منفی چهل درجه سانتی گراد دارای مقاومت می باشد و پیاز آن به صورت سرسبز به رشد خود ادامه می دهد و در مناطق سردسیر بهتر رشد می کند و البته که منطقه ی آب و هوایی تاثیر بسیار زیادی بر کیفیت زعفران دارد و هرچقدر که سردسیر تر باشد، زعفران آن منطقه دارای مرغوبیت بیشتری می باشد.

زعفران برای چای رژیمی و روغن گیاهی

گیاه شناسی زعفران

گیاه زعفران دارای ارتفاعی بین 10 تا 30 سانتی متر می باشد و ساقه ی زیر زمینی آن از دو پیاز سخت و دایره ای شکل و گوشت دار تشکیل شده است و در اصطلاح کشاورزی به آن پیازه گفته می شود.

در این گیاه، ریشه ها به صورت افشان قرار می گیرند و از قاعده پیازها بر روی دایره محیطی می رویند و از نظر ژنتیکی به صورت تک لپه ای و فاقد بذر و در نهایت عقیم می باشد، زیرا این گیاه تری پلوئید یا همان سه گانه است و محل تخمدان آن زیر خاک قرار دارد. در ذیل قسمت های مختلف این گیاه با ارزش را بیان می کنیم:

برگ های زعفران

دارای برگ هایی سبز و مانند چمن به صورت بلند و باریک و نواری سفید رنگ در وسط می باشد و دارای 20 الی 50 سانتی متر طول می باشد و از روی پیاز خارج می شوند.

حدودا دارای 5 تا 11 عدد برگ می باشد و همراه گل های داخل یک لوله غشایی به نام اسپات (چمچه) قرار گرفته است و وظیفه ی آن هم محافظت از برگ ها و گل ها تا زمانی که از خاک بیرون بیایند می باشد و به این نکته توجه داشته باشید که برگ های گیاه زعفران در زعفران های زراعتی، بعد از ظاهر شدن گل ها به وجود می آیند و اگر آبیاری زودتر از موعد انجام شود برگ ها قبل از گل ها به وجود می آیند و در ابتدا این برگ ها ه صورت ایستاده هستند و بعد از بزرگ شدن بر روی هم می خوابند.

اندام های زعفران

زعفران یک گیاه علفی و چند ساله همراه با گل های بنفش رنگ می باشد و در برخی واریته ها به رنگ گلی یا ارغوانی هم دیده شده است و دارای شش گلبرگ و سه پرچم با بساک زرد رنگ است. مادگی آن دارای خامه سفید و کلاله 3 شاخه ای به رنگ قرمز است و این کلاله ی قرمز رنگ و خامه ی سفید آن همان زعفران مورد استفاده است و دارای رنگ و بوی معطر می باشد.

گیاه زعفران در اوایل پاییز و حدود 15 الی 20 روز گلدهی دارد و البته که میزان گل دهی در اوایل و اواخر دوره گلدهی، پایین تر می باشد و به دلیل ضعف پیازها و عدم استقرار آن ها در خاک در سال اول میزان گلدهی گیاه کمتر و رویش برگ ها بسیار دیرتر است.

گل های زعفران بعد از برداشت از نگاه نزدیک

کلاله زعفران

رنگ کلاله زعفران بسته به رنگ زعفران با توجه به میزان کارتنویید و لیکوپن موجود در آن از قرمز تا نارنجی متغیر می باشد. طول کلاله حدود سه سانتی متر است و هر شاخه ی کلاله خشک زعفران 1.5 تا 2.5 سانتی متر می باشد و قطر آن در محل اتصال به خامه 3 میلی متر و در ناحیه انتهایی کلاله 1.7 میلی متر است.

مواد به وجود آورنده عطر و رنگ زعفران

ماده ای بنام هیتروزید تلخ پیکروکروسین باعث طعم زعفران می باشد و دلیل رنگین بودن آن هم به علت وجود ماده ای بنام کروسین است.

وجود اسانس بی رنگ تروپن دار و ترکیبی اکسیژن دار بنام سافرانال به همراه سینئول باعث رنگ و عطرخاص زعفران می باشد.

دمای مورد نیاز برای کاشت زعفران

دمای مورد نیاز زعفران بین 35 الی 40 درجه و ارتفاع بین ۱۳۰۰ تا ۲۵۰۰ از سطح دریا می باشد و البته که زمستان های سرد را هم می تواند تا دمای منفی چهل درجه سانتی گراد و یخ زدگی را تحمل کند.

زمان کاشت زعفران

از مرداد تا اوایل مهر ماه و تا قبل از آغاز باران های پاییز، زمان مناسب برای کاشت زعفران می باشد و این گیاه به صورت چند ساله می باشد و با یک بار کاشت 4 الی 7 سال و گاها با توجه به جنس خاک و نوع آب و هوا تا 10 سال هم محصول می دهد.

چرخه رشد این گیاه هم به این صورت است که از مهر تا اردیبهشت ماه نیاز به آبیاری دارد و از اردیبهشت تا مهرماه به خواب تابستانی می رود و دراین زمان به آبیاری نیاز ندارد، زیرا باعث شکستن خواب تابستانی می شود و چرخه ی رشد را به تداخل می اندازد.

زعفران همراه قاشق چوبی بر روی پس زمینه چوبی

نکات مهم در مورد پیاز زعفران

همانطور که در بالا اشاره کردیم، از مرداد ماه تا شهریور ماه زمان مناسب برای تهیه ی پیاز زعفران می باشد و مرغوبیت پیاز، در تولید محصول نهایی مرغوب دارای اهمیت بسیار بالایی می باشد. برای خرید پیاز مرغوب، باید به این نکات توجه داشته باشید:

پیازهای سالم، درشت و بدون زخم را انتخاب کنید.
بهتر است پیاز 7 ساله را انتخاب کنید
پوست های اضافی و کپه های آن را جدا کنید.
برای جلوگیری از حمله ی آفات به پیاز، بهتر است که قبل از کاشت هر 100 کیلو پیاز زعفران را به 500 – 300 گرم سموم جیوه ای مانند گرانوزال، تری تیزان، سرزان آغشته کنید.
پیازها باید بدون بیماری ها، کنه و قارچ باشد.
فاصله ی بین خرید تا کاشت باید کم باشد.
پیاز تهیه شده حتما باید پیاز سال باشد.
برای هر هکتار زمین حدود دو تن پیاز مورد نیاز می باشد.
در سال هفتم به بعد به دلیل پوک شدن غده ها باید آن ها را از خاک بیرون بیاورید.